Vanaf 1 augustus dit jaar geld er een verbod voor gezichtsbedekkende kleding in Nederland. Volgens de Rijksoverheid heb je in Nederland het recht om je te kleden zoals je wilt. Alleen vindt de overheid het belangrijk dat in bepaalde situaties mensen elkaar kunnen aankijken en herkennen. De wet wordt ook wel het boerkaverbod genoemd, hoewel het niet alleen voor de boerka geldt, maar ook voor bivakmutsen, integraalhelm of een nikab. De boerka is verboden op bepaalde plekken in de openbare ruimte: het openbaar vervoer, het onderwijs, de zorg en overheidsgebouwen. De wet is dus niet alleen gericht op de boerka, maar er is wel een grotere spirituele en emotionele verbintenis aan een boerka, dan aan een integraalhelm. En is het boerkaverbod in Nederland eigenlijk niet in strijd met de mensenrechten?
Nederland is niet het enige land dat een boerkaverbod heeft: volgens OneWorld was Frankrijk het eerste Europese land dat het verbod invoerde. Daarna volgden Zwitserland, België, Denemarken, Oostenrijk, Duitsland, Spanje en Italië. In Marokko en Australië is het ook verboden. Er is niet veel bekend over de vrouwen in Nederland die een boerka dragen, maar wat wel bekend is (volgens OneWorld) is dat ze het vaak dragen tegen de wil van hun familie in. Ze staan dus tussen de wensen van de maatschappij en hun familie in.
Volgens Amnesty International, in Utrecht vertegenwoordigd door Amnesty International Student Group Utrecht, is dit verbod in strijd met de mensenrechten. Artikel 18 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt namelijk dat je het recht hebt je eigen godsdienst te kiezen en daarnaar te leven. Als volgens jouw godsdienst leven betekent dat je altijd een boerka wil dragen, dan zorgt het verbieden daarvan natuurlijk dat je niet compleet naar je godsdienst kan leven. Maar dit is wel een moeilijk grijs gebied, want er zijn tegenwoordig een aantal godsdienstige dingen die door de wet moeilijker of onmogelijk worden gemaakt. Zo wil de SGP eigenlijk geen vrouwen in de partij, door hun godsdienstige idealen, is ritueel slachten een debatpunt geworden tussen gelovigen en mensen die opkomen voor dierenrechten en is de doodstraf afgeschaft terwijl deze wel wordt voorgeschreven in de grote religieuze teksten.
Volgens Amnesty is de beperking van het recht op vrijheid van meningsuiting en godsdienst soms mogelijk op specifieke plekken en in specifieke situaties. Maar deze beperking mag alleen maar worden opgelegd als de nationale veiligheid, openbare orde en veiligheid, volksgezondheid of goede zeden (wat we wel en niet moreel toestaan) in gevaar komen. Een voorbeeld hiervan is dat je wel herkenbaar moet kunnen zijn op je ID-kaart of paspoort.
Hoogleraar Paul Scheffer vindt de positie van Amnesty International juist verbazingwekkend. Hij is verbaasd dat in hun video Amnesty International mensen die vrouwen dwingen een sluier te dragen en mensen die vrouwen dwingen géén sluier te dragen op één lijn zet. Scheffer vindt dat Amnesty International dit door de bril van cultuurrelativisme ziet (dat je alles uit een cultuur accepteert, “omdat dat nu eenmaal bij die cultuur hoort”). Hij is van mening dat mensenrechten juist tradities zou moeten uitdagen uit naam van universele waarden. Scheffer zegt dat dictaturen zich juist vaak op cultuurrelativisme beroepen om zo bemoeienis met de mensenrechten tegen te gaan.
Volgens Suheyla Yalcin, re-integratie consulent en mede-oprichtster van IamShero, van OneWorld stellen we te weinig vragen aan de vrouwen die een boerka dragen: voelen zij zich buitengesloten in Nederland? Voelen ze zich vrij? Voelen ze zich gelijkwaardig behandeld in Nederland als ze een boerka dragen? Tom Zwart is één van de weinige mensen die onderzoek naar boerkadraagsters in Nederland heeft gedaan. Hij is hoogleraar cross-cultureel recht aan de Universiteit Utrecht. Hij ziet het juist als een actie van zelfstandigheid als vrouwen ervoor kiezen een boerka te dragen, omdat het hun persoonlijke interpretatie van hun godsdienst is. In Nederland dragen vrouwen hun boerka niet uit dwang. Professor Zwart vindt het verbod juist een probleem, omdat het is gemaakt vanuit het onjuiste idee dat moslims niet goed integreren.
Het is en blijft een moeilijke discussie: worden de mensenrechten geschonden doordat we vrouwen verbieden om hun geloof te belijden zoals zij willen? Of zouden we juist hun mensenrechten moeten verdedigen door deze traditie te bevechten? En is het wel relevant om deze traditie in Nederland te bevechten? Is het dragen van een boerka in Nederland niet juist een teken van identificatie met een groep in plaats van onderdrukking van de emancipatie van vrouwen? Of is die emancipatie in Nederland juist niet mogelijk door de boerka?
Door: Annemarie Voortman
