Nieuwe technieken inzetten om onderwerpen als discriminatie, racisme of angst bespreekbaar te maken. Volgens Critical Mass is het dé manier om te zorgen voor een inclusieve samenleving. Hoe is deze stichting ontstaan? Ik ging in gesprek met directrice Karen Retera.

Hoe maak je thema’s als discriminatie en racisme bespreekbaar? Hoe zorg je ervoor dat je met jongeren een gesprek op gang krijgt over een onderwerp dat gevoelig ligt? Bij de Utrechtse stichting Critical Mass weten ze hier wel raad mee. Door middel van interactieve tentoonstellingen, video’s en games prikkelen ze mensen om met elkaar over moeilijke thema’s te praten. Thema’s waarop het schuurt in de samenleving, als polarisatie, discriminatie en vooroordelen. De stichting begon zo’n 12 jaar geleden als initiatief van studenten van o.a. Conflict Studies. Studenten merkten dat “grote” conflicttheorieën niet alleen ten grondslag liggen aan bijvoorbeeld een genocide, maar ook op kleine of lokale schaal spelen op bijvoorbeeld een willekeurig schoolplein. Zo besloten zij om deze werkwijze ook in Nederland toe te passen. Retera: “Als je eerst een jongere een ervaring laat op doen, die multimediaal of interactief is, is het daarna veel gemakkelijker om het gesprek erover te voeren. Een jongere moet het eerst zelf meemaken”.

Inclusie
De missie van Critical Mass is te streven naar een inclusieve samenleving, waar iedereen een plekje heeft en het recht heeft gehoord te worden. Eigenlijk probeert Critical Mass met haar projecten de minderheid een stem te geven en wederzijds begrip mogelijk te maken. Mensen nieuwsgierig te maken voor de ander. Zo zijn ze op dit moment, samen met Stichting Vreedzaam en de OBA, bezig met het project “Met andere ogen” voor de gemeente Amsterdam, dat gelanceerd wordt tijdens de Internationale Dag tegen Racisme. Retera: “We gaan een VR-installatie maken, waarin je als het ware door de ogen van een andere Amsterdammer kijkt”. Mensen krijgen een VR-bril op en zien wat hij/zij meemaakt op het gebied van racisme, discriminatie of micro-agressies. Daarna gaat de deelnemer in gesprek met een gespreksleider en andere deelnemers over wat hij/zij ervaren heeft. Retera: “Door inkijkjes te geven in andermans leven proberen we mensen te activeren bij te dragen aan de inclusieve samenleving”.

Jongeren
In de basis richt Critical Mass zich vooral op jongeren. Retera: “Wij geloven dat als je jong in aanraking komt met dit soort ervaringen, je dat de rest van je leven bij je draagt.” Toch wil Critical Mass zich de komende tijd ook meer met volwassenen gaan bezighouden. Steeds vaker zetten ze hun werkvormen ook in binnen het bedrijfsleven. Retera: “We merken dat bedrijven bezig zijn met diversiteit op de werkvloer. Diversiteit kan niet zonder inclusie, dus proberen we ook voor hen onze tools in te zetten om het gesprek op gang te krijgen”.

De angstfabriek
En andere plannen voor komend jaar? Dit jaar zal Critical Mass vooral druk zijn met hun nieuwe project “De Angstfabriek”. Die fabriek gaat echt een fysieke fabriek worden, waar mensen door de verschillende ruimtes van het 19e-eeuwse pand lopen. Retera: “Die fabriek staat in het teken van maatschappelijke angst. Wie draaien er aan de knoppen van angst? Wie heeft er belang bij angst?” Critical Mass wil mensen laten zien hoe angst gecreëerd en geproduceerd wordt, maar ook hoe je hiertegen kunt weren.

Tekst: Nynke Oude Vrielink